Vấn đề an toàn thực phẩm đang là mối quan tâm hàng đầu của toàn xã hội, đặc biệt là trong môi trường học đường, nơi chăm sóc sức khỏe cho thế hệ tương lai là vô cùng cấp thiết. Thực phẩm không chỉ là nguồn cung cấp dinh dưỡng mà còn có thể là nguồn gây bệnh nếu không được đảm bảo vệ sinh.
Tầm quan trọng của Vệ sinh An toàn Thực phẩm (VSATTP)
VSATTP có ý nghĩa quan trọng trong việc phòng ngừa các bệnh tật, góp phần cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống.
- Nguy cơ trước mắt: Ngộ độc thực phẩm cấp tính với các triệu chứng như sốt, nôn, đau bụng, tiêu chảy, và có thể dẫn đến tử vong.
- Nguy cơ lâu dài: Sự tích lũy dần các chất độc hại (như kim loại nặng, hóa chất) có thể gây ra các bệnh mãn tính như tim mạch, ung thư, hoặc dị tật cho thế hệ sau.
- Đối tượng nhạy cảm: Trẻ em, người già và người ốm đặc biệt nhạy cảm hơn với thực phẩm không an toàn. Theo thống kê của Bộ Y tế Việt Nam, nguyên nhân do vi sinh vật gây bệnh đường ruột đứng thứ 2 trong 10 nguyên nhân gây tử vong.
Nguyên nhân gây mất vệ sinh an toàn thực phẩm trong trường học và cộng đồng
Các nguồn lây nhiễm và mất an toàn thực phẩm rất đa dạng, từ khâu sản xuất đến tiêu dùng:
- Sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật, chất kích thích tăng trưởng, hoặc kháng sinh không đúng quy trình trong chăn nuôi/gieo trồng.
- Chế biến không đúng quy trình: Dùng chung dao thớt cho thực phẩm sống và chín, người chế biến đang bị bệnh truyền nhiễm, hoặc rửa dụng cụ bằng nước nhiễm bẩn.
- Lạm dụng phụ gia, phẩm màu, đường hóa học vượt quá quy định.
- Bảo quản không đúng cách: Để thức ăn ngoài trời ở nhiệt độ thường, không đậy kỹ, hoặc dùng vật liệu bao gói không đạt chuẩn (như sách báo cũ, nilon màu).
- Thực phẩm nhiễm vi sinh độc hại hoặc chất độc tự nhiên (như cá nóc, măng, sắn).
Hướng dẫn 10 Nguyên tắc Vàng về Vệ sinh An toàn Thực phẩm
Để đảm bảo sức khỏe cho bản thân, gia đình và cộng đồng, cần tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Lựa chọn thực phẩm tươi, sạch: Kiểm tra kỹ thực phẩm trước khi mua, không dùng đồ mốc, ôi, thiu, hết hạn hoặc không rõ nguồn gốc. Thịt phải qua kiểm dịch thú y.
- Giữ vệ sinh nơi ăn uống và chế biến: Khu vực chế biến phải sạch sẽ, khô ráo, đủ ánh sáng, thông gió và xa nguồn ô nhiễm (khói bụi, rác thải, nhà vệ sinh).
- Sử dụng đồ dùng nấu nướng và ăn uống sạch sẽ: Rửa ngay bát đĩa sau khi dùng, không dùng khăn ẩm mốc. Dụng cụ tiếp xúc với thức ăn chín và sống phải để riêng biệt. Không dùng dụng cụ bằng đồng, nhôm, nhựa tái sinh có màu để chứa đựng thực phẩm có tính acid hoặc cồn.
- Chuẩn bị thực phẩm sạch sẽ và nấu chín kỹ: Rau quả phải rửa kỹ nhiều lần. Nấu kỹ để đạt nhiệt độ sôi đồng đều, đặc biệt chú ý phần thịt gần xương. Không ăn các thức ăn sống (gỏi cá, thịt bò tái).
- Ăn ngay sau khi nấu xong: Thức ăn chín để nguội ở nhiệt độ thường dễ bị vi khuẩn xâm nhập.
- Bảo quản cẩn thận thức ăn đã nấu chín và đun kỹ lại trước khi ăn: Nếu cần giữ thức ăn sau 3 giờ, phải giữ nóng liên tục trên 60∘60∘C hoặc lạnh dưới 10∘10∘C. Đun lại thức ăn ở nhiệt độ sôi đồng đều ngay trước khi ăn là biện pháp tốt nhất. Tuyệt đối không để lẫn thực phẩm sống với chín.
- Giữ vệ sinh cá nhân tốt: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trước và sau khi ăn, sau khi tiếp xúc thực phẩm sống, và sau khi đi vệ sinh. Cắt móng tay ngắn và sạch sẽ. Không chế biến thức ăn khi đang bị bệnh truyền nhiễm.
- Sử dụng nước sạch trong ăn uống: Dùng nước đã đun sôi để uống, pha chế đồ giải khát, làm đá. Dụng cụ chứa nước phải sạch và có nắp đậy.
- Sử dụng vật liệu bao gói sạch sẽ, thích hợp: Không dùng sách báo cũ, bao nilon màu để gói thực phẩm. Đồ bao gói phải đảm bảo sạch và không thấm chất độc vào thực phẩm.
- Thực hiện các biện pháp vệ sinh phòng bệnh, giữ gìn môi trường sống sạch sẽ: Thực hiện các biện pháp diệt chuột, ruồi, gián. Rác thải phải được đựng trong thùng kín có nắp đậy và đổ đúng nơi quy định.
Xử lý khi nghi ngờ ngộ độc thực phẩm
Nếu phát hiện hoặc nghi ngờ bị ngộ độc thực phẩm, cần dừng ngay việc sử dụng và niêm giữ toàn bộ thức ăn đó lại (kể cả chất nôn, phân, nước tiểu) để xác minh. Đồng thời, báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất để được xử trí kịp thời hoặc đưa người bị ngộ độc đi bệnh viện.